Temat otrzymywania emerytury w Polsce przez obywateli Ukrainy odbił się szerokim echem w mediach i na różnych platformach społecznościowych. Powodem stał się filmik, na którym przedstawicielka jednej z organizacji pozarządowych tłumaczy, że wystarczy przepracować tydzień, a nawet dzień, żeby otrzymać prawo do polskiej emerytury. Obecnie minimalna emerytura w Polsce wynosi 1 588,44 zł brutto. W tym artykule tłumaczymy Państwu o co tak właściwie chodzi ze świadczeniami emerytalnymi dla Ukraińców i rozwiewamy wszelkie wątpliwości związane z tematem.
- Należy zacząć od głównego pytania. Czy to prawda, że obywatele Ukrainy po przepracowaniu jednego tygodnia mogą uzyskać minimalną emeryturę w Polsce?
Nie do końca. Żeby móc otrzymywać emeryturę w Polsce należy spełniać szereg warunków, zaczynając od ukończenia 60 lub 65 lat, posiadania odpowiedniego stażu oraz odprowadzania składek emerytalnych (w Polsce i w Ukrainie). Teoretycznie opisywana sytuacja jest możliwa, ale jedynie w przypadku gdy taka osoba przepracowała w Ukrainie przez odpowiedni okres, była cały czas zatrudniona legalnie oraz odprowadzała składki. Już wyjaśniamy o co tak właściwie chodzi z emeryturami dla obywateli Ukrainy.
- Jakie warunki musi spełniać obywatel Ukrainy, żeby dostać polską emeryturę?
Cudzoziemcy mieszkający w Polsce muszą osiągnąć wiek emerytalny (60 lat dla kobiet oraz 65 lat dla mężczyzn), mieć określony staż ubezpieczeniowy i mieszkać na stałe na terytorium Polski, żeby otrzymać prawo do emerytury wypłacanej przez ZUS. Taka osoba musi odprowadzać składki w Polsce (z tytułu ubezpieczenia społecznego lub ubezpieczenia emerytalnego i ubezpieczenia rentowego), co oznacza, że musi być legalnie zatrudniona na umowie o pracę/zlecenie albo prowadzić działalność pozarolniczą. Prawo to dotyczy także cudzoziemców niebędących obywatelami Ukrainy, ale z którymi Polska ma podpisaną odpowiednia umowę. Ważne jest to, że osoba wnioskująca o wypłatę emerytury w Polsce nie powinna już pracować w momencie składania wniosku!
- Dlaczego ukraińscy emeryci mogą otrzymywać świadczenie emerytalne w Polsce?
Wypłacanie świadczenia emerytalnego obywatelom Ukrainy mieszkającym w Polsce jest możliwe dzięki Umowie między Polską a Ukrainą o zabezpieczeniu społecznym z 18 maja 2012 r. To prawo mówi o tym, że osoba, która pracowała i podlegała ubezpieczeniom społecznym w Polsce i w Ukrainie, emeryturę może uzyskać zarówno z Polski, jak i z Ukrainy (i nie chodzi tu o dwa razy wypłacaną emeryturę dla jednej osoby, tylko o sumę okresów składkowych z obu państw; ta kwestia dla jasności zostanie jeszcze omówiona).
- Czy ZUS wypłaca obywatelom Ukrainy całą emeryturę?
Nie jest prawdą to, że polski ZUS w całości finansuje emerytury i renty obywateli Ukrainy. ZUS nie płaci za okresy pracy cudzoziemców na terenie kraju ich pochodzenia. Zatem możliwe jest przeniesienie świadczenia emerytalnego z okresu ich pracy w Ukrainie do Polski. Podobne uprawnienie przysługuje Polakom mieszkającym w Ukrainie, ponieważ Umowa między Polską a Ukrainą o zabezpieczeniu społecznym jest umową obustronna. Umowa ta chroni osoby, które pracują lub pracowały w obu krajach.
- Jak ZUS przyznaje emerytury osobom z Ukrainy?
Przed przyznaniem emerytury cudzoziemcowi ZUS najpierw sprawdza czy taka osoba spełnia wszystkie warunki do otrzymania emerytury, następnie sumuje okresy przepracowane w Polsce i w Ukrainie, a dopiero potem oblicza jaką kwotę należy dopłacić do świadczenia przysługującego cudzoziemcowi w ukraińskim odpowiedniku ZUS-u. Okres składkowy dla mężczyzn uprawniający do minimalnej emerytury w Polsce wynosi 25 lat, zatem jeśli obywatel Ukrainy przepracował 15 lat w kraju pochodzenia i 10 lat w Polsce, osiąga tym samym okres uprawniający do minimalnej emerytury.
- Czy obywatele Ukrainy mogą otrzymywać polską emeryturę po powrocie do kraju pochodzenia?
Nie! Warunkiem do wypłacania świadczenia emerytalnego przez ZUS jest stałe zamieszkanie cudzoziemca na terytorium Polski, a więc zupełnie nie ma mowy o otrzymywaniu polskiej emerytury wraz z dodatkiem po powrocie do ojczyzny.
- Ukraińcy mogą mieć dopłatę do emerytury? Wyjaśniamy!
Istnieje jeszcze jedno uregulowanie, które bezpośrednio nie wynika z umowy między Polską a Ukrainą z 2012 r. Chodzi zatem o sytuację, w której suma świadczeń z Polski i Ukrainy jest niższa niż minimalna emerytura w Polsce. Dla przykładu: po zsumowaniu przepracowanego okresu w Ukrainie emerytura wynosi 570 zł w przeliczeniu, a za okres pracy w Polsce niecałe 100 zł. W takiej sytuacji ZUS dopłaca brakujące pieniądze do uzyskania emerytury minimalnej – w tym przypadku – 918,44 zł brutto. Żeby móc otrzymywać emeryturę w Polsce wraz z dodatkiem do kwoty minimalnej, cudzoziemiec powinien spełniać warunki wymienione w pkt. 2 oraz powinien posiadać potwierdzenie legalnego pobytu w Polsce.
- Ile tak naprawdę dopłaca do takiej emerytury Polska?
ZUS nie wypłaca cudzoziemcowi całej emerytury! Po stronie ZUS-u stoi wypłata kwoty, która jest proporcjonalna do czasu, w którym cudzoziemiec odprowadzał składki w Polsce (na podstawie przykładu z pkt. 6 – okres ten wynosi 10 lat). Z kolei ukraiński odpowiednik ZUS-u wypłaca resztę, czyli świadczenie za czas przepracowany w Ukrainie. Zatem polskie emerytury mogą być przyznane wyłącznie za okresy ubezpieczenia osiągnięte w Polsce, a więc im krótszy staż pracy w Polsce, tym mniejsza emerytura z ZUS.
- Czy takie prawo przysługuje jedynie Ukraińcom w Polsce?
Jeśli chodzi o zabezpieczenie społeczne, to ta umowa między Polską a Ukrainą nie jest wyjątkowa. Polacy przebywający w wielu państwach poza Polską mogą także korzystać z obliczenia okresów pracy w Polsce oraz w kraju, w którym mieszkają obecnie. W niektórych z nich mogą także ubiegać się o dopłatę do minimalnej emerytury. Polacy mogą otrzymywać emeryturę m. in. w Niemczech, Hiszpanii, USA oraz Wielkiej Brytanii. Zatem takie prawo dla obywateli Ukrainy mieszkających w Polsce absolutnie nie jest wyjątkiem na skalę światową.
